Aangezichtsverlamming

Wat is aangezichtsverlamming?

Bij een aangezichtsverlamming werkt de aangezichtszenuw (nervus facialis) onvoldoende of helemaal niet meer waardoor de spieren in het gezicht niet meer bestuurd worden. Er ontstaat een scheef gezicht; de mondhoek hangt lager, de plooi tussen neus en mondhoek verdwijnt en het oog is wijder dan aan de gezonde zijde.

Het is onmogelijk het oog te sluiten en bij pogingen daartoe ziet men het oogwit verschijnen. Dit wordt veroorzaakt door het omhoog draaien van de oogbol. Een gewoon verschijnsel dat normaal niet wordt gezien omdat het ooglid er overheen schuift. De wang is slap en doordat de mond deels omlaag hangt is praten en slikken moeilijk. Soms loopt speeksel uit de mond. 

Een aangezichtsverlamming kan volledig of onvolledig zijn. Bij een onvolledige verlamming zijn de aangezichtsspieren beperkt beweeglijk. Zo’n onvolledige verlamming kan zich binnen enkele dagen toch nog ontwikkelen tot een volledige verlamming.

De aangezichtszenuw (nervus facialis)

De bewegingen van het gezicht worden verzorgd door twee aangezichtszenuwen, een rechter en een linker. Behalve de gelaatsexpressie van het aangezicht (mimiek) zorgt de zenuw ook voor het sluiten van uw ogen en mond. De aangezichtszenuw ontstaat vanuit de hersenen en loopt door een nauw, benig kanaal (tunnel) in de schedel. Eerst langs het inwendig gehoororgaan, dan langs een middenoorbeentje (de stijgbeugel) om tenslotte tevoorschijn te komen in de oorspeekselklier waarin de zenuw zich in verschillende takken verspreidt naar de spieren van het gezicht.

De aangezichtszenuw is vergeleken met andere zenuwen kwetsbaar. Waarschijnlijk komt dit vanwege het nauwe benige kanaal waardoor de zenuw verloopt. Wanneer om welke reden dan ook de zenuw binnen dit kanaal gaat opzwellen ontstaan er afklemmingverschijnselen. Hierdoor gaat de zenuw minder goed functioneren en beweegt de aangedane zijde van uw gezicht niet goed meer mee. U heeft een verlamming aan deze zijde. Soms kunnen hierbij ook (oor)pijnsensaties ontstaan of veranderingen in het gehoor.

Wat zijn de oorzaken van aangezichtsverlamming?

Er zijn verschillende oorzaken die aanleiding kunnen geven tot aangezichtsverlamming. Deze zijn onder andere:

• Oorontsteking
• Hoofdletsel met schedelbasisbreuken
• Complicaties van oor of speekselklier operaties
• Herpesvirus (herpes zoster oticus). Hierbij zijn blaasjes, zoals bij waterpokken, zichtbaar in oorschelp en omgeving. Naast de verlamming treed altijd pijn in en rond het oor op. Tevens kan het gepaard gaan met gehoorverlies en evenwichtsstoornissen
• Tekenbeetziekte (ziekte van Lyme)
• Tumor: een tumor in de schedelbasis of in de oorspeekselklier. Deze tumoren veroorzaken verminderde functie door druk op de zenuw. Hierbij treedt de verlamming dikwijls geleidelijk op.

Indien na uitgebreid onderzoek door de KNO-arts geen duidelijke oorzaak kan worden gevonden voor de verlamming (meer dan 50%) is er sprake van een verlamming volgens Bell.

Wat is de verlamming van Bell?

De verlamming van Bell (genoemd naar de Engelse arts Bell (1774-1842)), kan in het algemeen als een milde aandoening worden gezien. De oorzaak is tot op heden onbekend. De laatste jaren wordt gedacht dat toch een infectie met het Herpesvirus de oorzaak is. Het herpes simplex virus, dat ook de bekende "koortslip" doet ontstaan, zou een sluimerend bestaan leiden in zenuwweefsel. Het "slapende" virus kan weer actief worden na blootstelling aan koude, bij stress en in geval van verminderde conditie. Hierdoor ontstaat een ontsteking van de nervus facialis. Deze zwelt op en wordt in het gedeelte dat door het benig kanaal loopt afgeklemd.

Wat is de kans op genezing van de aangezichtsverlamming?

De verlamming van Bell geneest in meer dan 80% van de gevallen binnen 6 tot 8 weken spontaan en compleet. Juist een onvolledige verlamming geneest meestal geheel. De kans op volledige genezing is vaak afhankelijk van de leeftijd:

• jonger dan 30 jaar, genezingskans 85-90%
• 30- 45 jaar, genezingskans 75%
• 45- 60 jaar, genezingskans 60%
• ouder dan 60 genezingskans slechts 37%

Restverschijnselen

Na een aangezichtsverlamming kunnen hinderlijke verschijnselen blijven bestaan als de functie slechts gedeeltelijk herstelt. Door een verminderde spierkracht kan oog en mond onvolledig worden gesloten. De aangedane zijde kan abnormaal gaan meebewegen ter hoogte van mondhoek en oogleden, bij spreken, eten en fluiten. Verder kan de aangedane zijde strak aanvoelen en kan het oog bij eten gaan tranen.
Een jaar na het begin van de aangezichtsverlamming is verder herstel niet meer te verwachten.

Behandeling

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. Wanneer een middenoorontsteking de oorzaak is zal de KNO-arts u behandelen met antibiotica en eventueel een trommelvliesbuisje plaatsen of een grotere ooroperatie voorstellen. Wanneer de oorzaak een tekenbeet is zal ook antibiotica worden voorgeschreven. De KNO-arts zal dan ook aanvullend onderzoek afspreken zoals bloedonderzoek en eventueel een gehoortest.

Wanneer er sprake is van de verlamming van Bell zal vanwege de hoge mate van spontaan herstel het beloop meestal worden afgewacht. Gedurende een paar weken zal extra rust in acht moeten worden genomen om het natuurlijke genezingsproces zoveel mogelijk te bevorderen. Ter voorkoming van oogproblemen wordt geadviseerd tijdens de nachtelijke uren het aangedane oog te behandelen met oogzalf of af te plakken met een horlogeglasverband. Dit voorkomt uitdroging. Zonodig kunnen overdag beschermende oogdruppels worden gebruikt.
Bij ernstige verlammingen kan de KNO-arts voorstellen een prednisonkuur te starten in combinatie met een anti-herpes medicijn. Prednison dat ook door het lichaam in de bijnierschors wordt geproduceerd, heeft het vermogen om zwellingen als gevolg van een ontsteking, terug te dringen. Dit kan de afklemmingsverschijnselen gunstig beïnvloeden. Deze behandeling wordt niet door iedereen nuttig gevonden.

Bij een vertraagd herstel kan logopedie of fysiotherapie met mime-therapie hinderlijke restverschijnselen zoveel mogelijk voorkomen. Deze behandeling probeert een betere controle te verkrijgen over de gestoorde gezichtsuitdrukking. Door oefenen wordt een bewust verband gelegd tussen lichaamstaal, emoties en gelaatsuitdrukking.

Plastisch chirurgie is zelden noodzakelijk en kan worden overwogen als na meer dan een jaar nog zeer hinderlijke verlammingsverschijnselen van mondhoek of oog aanwezig is.